Thursday, January 10, 2013

कोंडनाळीतूक कोकणकडे…. ! प्रवास नूतन वर्षाचा.


सह्याद्री, त्याच्या कुशीत शिराव त्याचे ते उंच कडे आणि इतिहास जागे करणारे किल्ले यांच्या सानिध्यात रात्र घालवावी, छ. शिवरायांच्या स्मरणाने स्फूर्ती घेऊन आयुष्याच्या रहाटगाड्याला जुंपलेल्या या माणसांनी एक नवी चेतना मिळवून एका नवीन उर्जेने ताजेतवाने व्हाव आणि पुन्हा एकदम फ्रेश मुडने नव्या वर्षातील जबाबदा-यांना सामोरे जाव असं आम्हा सर्वांनाच वाटत होत.मग काय इतिहासाचा साक्षीदार असलेला तो सह्याद्री ज्याने अनेक सत्ताधीश अनुभवले त्याच्या पोटात शिरायच ते थेट आपल्या निसर्गसमृद्धतेचा वारसा लाभलेल्या सर्वांच्याच आवडत्या अश्या कोकणात उतरायच ठरलं आणि मेलामेली पूर्ण होऊन दिवस ठरले २९,३०,३१ आणि १ जाने. २०१३ 
२९ डिसेंबर २०१२ पहाटे ६ वा स्वारगेट बस स्थानकात जमून ६.१५ च्या महाबळेश्वर बसने प्रयाण करण्याचे ठरले आणि एस. टी. महामंडळाच्या परंपरेला गालबोट लागेल अश्या पद्धतीने वागून सव्वा सहाची बस चक्क सव्वा सहालाच निघाली.पण…. पण भरारी ग्रूप चे “T मास्टर” विकास पोखरकर उर्फ़ कात्या यांनी मात्र भरारी ग्रूपच्या परंपरेला कोणत्याही प्रकारचे गालबोट लागता कामा नये याची दक्षता घेतलीच.सकाळी ६.१५ ची बस स्वारगेट स्थानकातून बाहेर पडली आणि तीच बस पकडण्याकरीता विकास बरोब्बर ६.१५ लाच पाषाण च्या आपल्या घरातून बाहेर पडला. मग काय, साहेब येस्तोवर त्या बस ला रामराम ठोकून मस्त गरमागर चहा आणि तोफ़ांवर (क्रिमरोल) ताव मारून शेवट पुढच्या म्हणजेच ७.३० च्या बसने सर्व कार्यकर्ते गणरायचे नामस्मरण करून बसमधे बसले आणि ‘टिंग टिंग’ करून  कंडक्टर साहेबांनी ‘डबल’ दिली.  
महाबळेश्वर स्थानकावरून आता आम्हाला पुढच्या बसने दुधगाव हे गाव गाठायचे होते परंतू येथे मात्र महामंडळाने आपली परंपरेला अनुसरून पुढचे ३ तास आमचे पुतळे केले. तेवढ्या वेळात महाबळेश्वरात किराणा खरेदी झाली. मी आणि आमोद नी कात्याला (विकास) खास महाबळेश्वर मेड ट्रेकिंग सॅक घेतली आणि त्याच्या आधिच्या पर्स वजा सॅकसह जेवणाचा बराचसा शिधा त्यात कोंबला.तर शाहूने (निलेश महाडीक) आमच्यासाठी अर्धा किलो फ़ूटाणे आणले.बस ची वाट पहाता पहाता आता सूर्य डोक्यावर आला होता आणि माझे जवळपास सगळे म्हणजे अर्धा किलो फ़ुटाणे संपत आले होते शेवटी बस चा नाद सोडून खाजगी जीप वाल्याला विनंती करून पैष्याची घासागिस करत आम्ही निघालो.(ही अविस्मरणीय अशी जीप आणि त्याचा चालक यांच्यावर एक वेगळा लेख टंकायचा माझा मानस आहे. वेळ मिळाल्यास आपणासाठी अवश्य सादर करेन) वळणावळणाचा घाट रस्ता,जिपमधे देखील आडव झोपायची हौस (खाज),उन्हात खाल्लेले अर्धा किलो फ़ुटाणे आणि बाकी कोणालाही वाटा न दिल्यामूळे जी  फ़ळे भोगावी लागतात ती मलाही भोगावी लागली आणि आमच ‘कोंबड आरवलं’!  शेवट “वकार युनूस” च्या बॉलींगवर माझी विकेट उडाली आणि भरारी च्या सैनिकांनी टाळ्यांच्या गजरात पुढचा प्रवास सुरू केला. (अर्थबोध झाला नसेल तर मला फ़ुटाणे खायला घालून माझ्याबरोबर घाटाचा प्रवास करा.) साधारण ४ च्या सुमारास आम्ही “चतूर्बेट ” गावी उतरलो आणि कूच केले किल्ले मधू-मकरंद गडाकडे. २ तासांच्या पायपिटीअंती आम्ही गडाच्या खांद्यावर असलेल्या ‘घोणसवाडी’ या लहान पण स्वच्छ आणि टुमदार अश्या गावी पोहचलो. एकतर संपूर्ण शाकाहारी आणि मला प्रचंड आवडलेली गोष्ट म्हणजे एकही “कुत्र” नसलेल हे आजवर पाहिलेल एकमेव गाव होय. ह्या गावात तिथल्या अत्यंत प्रेमळ लोकांच्या साथीत आपण एक दिवस तरी घालवलाच पाहीजे हे सर्वांनाच वाटत होते, (मला तर समजलय की गावात कुत्र नाही म्हणून ‘बिक्या’ म्हणे इकडे सहकुटूंब शिफ़्ट होण्याच्या विचारात आहे [ बिक्या- भरारी ग्रुप मधील अशी व्यक्ती आहे कि ज्याला कुत्रे आवडत नाहीत पण कुत्र्यांचे त्याच्यावर प्रचंड प्रेम आहे ] ) तसही तिन्हीसांज होत होती त्यामुळे गडावर मुक्काम करण्यापेक्षा इथेच चूल मांडण्याचा निर्णय झाला आणि सख्ख्या आजीची आठवण करून देणा-या श्रीमती जानकी आज्जींच्या सुंदर अश्या शेणाने सारवलेल्या अंगणात आम्ही मुक्काम ठोकला.
श्रीमती जानकी आंज्जींसमवेत मंडळी, मुक्काम पहिला.
बल्लवाचार्यांचे मानाचे ‘उपरणे’ माझ्या खांद्यावर टाकून मला चूलींचा ताबा देण्यात आला.कात्या चूल पेटवत होता तर अमोद आणि हिमाल्यपूत्र उर्फ़ सुदीप आकाशातले तारे बघत आपल्या ‘अकलेचे तारे’ तोडत होते. शाहू आणि राक्या बाकी तयारी करत होते.थोड्या वेळातच फ़ोडण्या तडकल्या आणि आजच्या रात्रीला मस्त मटार उसळ आणि गरमागरम भात असा मेनू तयार झाला. ‘एक साधी काडी देखील सापडणार नाही अस सारवलेल स्वच्छ अंगण, हवेत छान गारवा एका बाजूला दिमाखदारपणे शेकडो वर्षे आपले पाय रोवून उभा असलेला सह्यद्रीतला तो मकरंद गड, नूकताच पोर्णीमेने सूंदर रूपडे धारण केलेला तो गोरापान चांदोमामा त्याच्या साथीला चमचमणा-या तारका, या सगळ्यांच्या संगतीत मस्त मटार उसळ रस्सा, गरमागरम भातावर ताव मारून मंडळींनी तृप्तीचे ढेकर दिले व त्याच अथांग अवकाशाखाली आम्ही पोरांनी आपापल्या पथा-या पसरल्या आणि गप्पांच्या रंगात मध्यरात्र उलटून गेल्यावर निद्रदेवतेनी सर्वांच्या नयनांवर आरूढ होवून सर्वांचा ताबा कधी घेतला हे कळालेच नाही’.
३०डिसेंबर २०१२ सकाळी ६ च्या सुमारास सर्वांना जाग आली. कात्या आणि शाहू च्या कृपेमुळे प्रसंन्न वातावरणात धारोष्ण दुधाचा फ़क्कड चहा पुढ्यात हजर झाला.चहापान आणि प्रार्तविधी आटोपून आम्ही सर्व साहित्य जानकी आज्जींच्या ओसरीवरच सोडून तडक मकरंद गडावर कूच केले.पांडवकाळात घेउन जाणारा हा किल्ला फ़ारसा मोठा नसून गडावर सुंदर असे ‘शिवाल्य’ बघावयास मिळते.येथे गावतल्या जंगमांकडून दररोज यथासांग पुजापाठ केला जात असून एक जागृत देवस्थान म्हणून हे प्रसिद्ध आहे. पांडव अज्ञातवासात असताना या गडावर वास्तव्यास होते त्यावेळी त्यांनी रक्त्या तलाव, मुंगळे तलाव, फ़ुटक्या तलाव अश्या विविध नावांचे एकूण सात तलाव खोदले अशी येथिल अख्यायिका प्रसिद्ध आहे. हे सातिही तलाव आजही आपण पाहू शकतो. एका बाजूला महाबळेश्वर आणि प्रसिद्ध असे जावळी खोरे तर दुसरीकडे चकदेव पर्वत आणि खाली कोकणात उतरणारी भयंकर दरी आपल्या काळजाचा ठोका चुकवते, डाव्या हाताला चमचमणारे कोयना धरणाचे पाणी आपल्या नागमोडी वळणाने लांबवर गेलेले अतिशय विलोभनीय दिसते.चहूकडे दिसणारा अवर्णनीय असा तो नजारा मनात आणि कॅमेरात साठवून मंदिरी पोहचलो आणि ‘शिवनामाचा जप’ करून आम्ही लौकरच पुन्हा घोणसपूर कडे निघालो कारण पुढे बराच प्रवास बाकी होता. आमचे सर्व साहित्य नेण्याकरता पून्हा जानकी आज्जींच्या घरी पोहचलो तर,
“माझ्या नातवंडाना उपाशी पाठवून मी एकटी म्हातारी काय सगळ खाणार का ?”असा तिखट सवाल करून आज्जींनी मायेचा दम भरत प्रचंड आग्रहाने गरमागरम भाक-या आणि चमचमीत चटणी असा अप्रतीम मेनू समोर मांडला. या सह्याद्रीतली माणस कशी अगदी त्या सह्याद्रीसारखीच अंगानी चिवट, दिसायला राकट बोलायला तिखट पण मनाने अत्यंत प्रेमळ आणि हळवीच असतात याचीच अनुभूती आज्जींनी आज पून्हा एकदा दिली. साध्या चटणी भाकरीला आज जी चव होती ती आख्या जन्मात मिळनार नाही हे सर्वांनाच माहिती होते. कारण, ७५-८० वर्ष प्रचंड काबाडकष्ट करून रापलेल ते शरीर जरी पार थकून गेल होत तरी त्यातली माया, आपूलकी आजही ओसंडूनच वाहात होती. वयोपरत्वे डोळ्यांची दृष्टी कमी झाली होती पण त्या नेत्रांमधली प्रेमाची झाक आजदेखील स्पष्ट दिसत होती. कानात बाजूचे आवाज कमी झाले होते, पण काही तासांपूर्वी ओळख झालेल्या आपल्या नातवंडाच्या पोटात भूकेने कोकलणा-या कावळ्यांचे आवाज मात्र त्या आज्जींच्या कानात जणू घूमत होते. त्या भाक-या थापलेले ते मायेचे हात, प्रत्येक घासाघासात असलेले त्या माऊलिचे प्रेम, झणझणीत असली तरी साखर देखील फ़िक्की पडेल इतका मायेचा  गोडवा असलेली ती चटणी आणि आम्ही जेवण करतोय म्हणून आणि  फ़क्त म्हणूनच त्या माउलिच्या चेह-यावरून ओसंडून वाहणारा तो आनंद हे पाहून सर्वांच्याच डोळ्यात आनंदाश्रू तराळले.’रात्रभर पोर बाहेर अंगणात झोपली आणि मी म्हातारी घरात मस्त घोरत पडले’ या गोष्टीची मनाला लागलेली हुरहूर १०० वेळा समजावून पण त्या बिच्चा-या माउलिच्या मनातून काही उतरत नव्हती. शेवटी पुन्हा तूम्हाला भेटायला नक्की येणार आणि घराच्या आतमधे मुक्काम करणार अशी समजूत काढून सर्वांनी त्या लाड पूरवणा-या आज्जींचे आशिर्वाद घेतले आणि जंगम काकांबरोबर पुढच्या खडतर अश्या प्रवासाला निघलो. “मधू किल्ल्यामार्गे कोंडनळीतून कोकणकडे…..”

 पुढचे वर्णन वाचण्या आगोदर मी आपणास एक अत्यंत महत्वाची गोष्ट सांगू इच्छीतो की, हा ब्लॉग टंकायच्या अगोदर मी पून्हा एकदा खास पूण्यावरून त्या घळीच्या तोंडापाशी जावून स्वखर्चाने १ फ़लक टांगून आलोय…
                                             “वर जाण्यासाठी, खाली उतरण्याचा मार्ग”
असो तरी त्याचा खर्च देणगीपोटी स्विकारला जाईल याची नोंद घ्यावी.असो..


बरेच वर्षात कोणी गेल नाहिये, तूम्ही पण या वाटेने जाण टाळा असा उपदेश वजा सल्ला तसा बरेच जणांनी दिला होता पण ‘किडे/खाज’ काहीही म्हणा हव तर.. पण आम्ही पोरांनी निश्चय पक्का केला होता. (चूलीत गेले असले निश्चय अस नंतर वाटल म्हणा,पण आता कोणाला सांगता) जंगम काकांनी नळीच्या तोंडापाशी आम्हाला सुखरूप पोचविले आणि खाली पोचल्यावर न विसरता फोन करायचाच या बोलीवर आम्हाला निरोप दिला.आता लिड करत होते हिमाल्यपूत्र सुदीप माने.. हातात कूकरी घेउन सपासप वाट काढत पूढे सरकायचे आणि मागच्या मंडळींना वाट करून देयची. घळीच्या अगदी सुरवातीलाच या मार्गानेदेखील कोणी खाली उतरू शकत हीच अतिशयोक्ती वाटते.आणि सुरवातीच्या अगदी ५ मि. मधेच तूम्हाला पुढे येणा-या त्या आक्राळ विक्राळ सह्याद्रीचा अंदाज यायला लागतो. सह्याद्रीवरील प्रचंड श्रध्दा, त्यावरच नितांत प्रेम, निसर्गाची साथ, सोबत असलेले सहकारी, पाणी आणि ग्लूकॉन डी फ़क्त यांच्या जोरावरच प्रत्येकाला ही वाट पार करण शक्य आहे.साधारण दुपारी २.३० च्या सुमारास आम्ही घळीच्या तोंडापासून खाली उतरलो, नव्हे घरंगळलो.समोर दिसणारा सह्याद्रीचा उत्ताल कडा थेट आमच्या नजरेत सूद्धा मावत नव्हता. मधू किल्ल्याची कातळ भिंत पाठीमागे आम्हाला निरोप देत होती आणि दोन्ही बाजूंना थेट गगनाला भिडणारे उंच कातळ मानवाला जणू त्याच्या खूज्या उंचीचीच आठवण करून देत उभे ठाकले होते.तर पुढ्यात खोल दूरवर फ़क्त किर्र झाडी आणि मोठाले खडक आमच्या स्वागताला तयारच होते. निसर्गाने आपल्या संपत्तीची संपूर्ण लयलूट केलेली ही जागा अतिशय सुंदर आहे. अनेक प्रकारच्या वनस्पती, वृक्ष,वेली,झाडे, विवीध पानाफ़ूलांनी नटलेला त्या निसर्गाने असंख्य जातीच्या प्राणी पक्ष्यांना सहारा देत त्या ठिकाणी नंदनवन फ़ुलविले आहे.मोठमोठाले खडक चढून उतरायचे. कधी हातात हात धरून साखळी करून, कधी दोराने तर कधी चक्क बसून घसरगूंड्या सुरूच होत्या.. आठ दहा फ़ूटांचे ते खडक आता चांगलीच परीक्षा घेत होते. त्यातच पाठीवरच्या ३-४ दिवसांचे कपडे पाणी आणि शिध्याने सॅक्स फ़ारच जड झाल्या होत्या.(सर्वात जास्त सामान त्यांच्याच खांद्यावर लादल होत अस ज्यांच म्हणणे असेल त्यांची या ठिकाणी मी माफ़ी मागतो पण ऐनवेळी ‘गाढव’ मिळाली असती तर तूमच्यावर ही वेळ आली नसती :P) त्या ओझ्याने आता घामाच्या धारा लागल्या होत्या. प्रत्येक वळणावर आता पाणी कमी कमी होत चालल होत आणि वळण मात्र वाढतच होती. मधेच अचानक जंगली श्वापदांचा उग्र वास वातावरण अजूनच खराब करत होता. वाटेत सापडणा-या प्राण्यांच्या सांगाड्याला ओलांडून पुढे जातो तो लाल चुटूक खेकड्यांची जत्रा भरलेले खडक दिसत,मधेच चिरतरूण असणा-या सापांनी आपल्या वार्धक्याला मागे सारून पुरावा म्हणून ठेवलेल्या काती कपारींमधे सापडत होत्या.तर मधमाशांचा घोंगवणारा आवाज त्या शांततेला चिरून जात होता. विकासचे पाय आता चांगलेच बोलायला लागले होते.(तसे सगळ्यांचेच बोलत होते पण त्याचे जरा जास्तच बडबड करत होते.) छातीचे भातेदेखील चांगलेच थकायला लागले होते ६ वाजून गेले होते सूर्यनारायणाने तर कधीच पाठ दाखवली होती वरती ‘खग’ देखील आपली दिनचर्या आटोपून पिल्लांच्या ओढीने परतीच्या प्रवासाला निघालेले दिसत होते. अंधार वाढत चालला होता तरी मोठ्ठाले खडक असंख्य दगड गोटे आपल्या अफ़ाट सैन्यासह अजूनही सज्जच होते.शेवट विकासने शरणागती पत्करली आणि आम्ही सर्वांनी देखील आमच्या मोहीमेला स्वल्पविराम देत आपला मूक्काम याच घळीत निसर्गाच्या कुशीत करायचा निर्णय घेतला.झोपताना सपाटीवर, वा पाणवठ्यावर झोपणे तसे धोकादायक होते पण नशीबाने म्हणा सपाटी नव्हतीच. :D १ मोठ्ठा खडक बघुन त्यावरच ४ जणांनी झोपायच आणि २ जण प्रत्येक वेळी राखण करतील अस एकमत झाल.पोटातल्या भूकेच्या कावळ्यांचे आता पार हात्ती झाले होते, पटापटा सॅक सोडून आजूबाजूचा परीसर एकवार न्याहाळून जागेची थोडी साफ़सफ़ाइ केली गेली आणि सरपण गोळा करून लगेच चूल मांडून कात्याने गरमागरम मॅगी तयार केले.गार गार हवेमद्धे रातकिड्यांच्या किर्र्र.. किर्रर्र..च्या पार्श्ववादनात मधूनच एकाधी वा-याची झुळूक पसरलेला पाचोळा पुढे घेउन जात होती जसकाही त्या रातकिड्यांच्या वादनाला दिलेली दादच म्हणाना ! लगोलग झाडावरची पानगळ आता नव्याने त्या उडालेल्या पाचोळ्याच्या जागेचा ताबा घेत होती चमचमणारे काजवे जणू आमच्यासाठीच विजे-या (टॉर्च) घेउन सज्ज असलेल्या सेवकांप्रमाणे आमच्या आजूबाजूला फ़िरत होते आणि ‘काळजी नसावी’ म्हणत आमच्या सोबत राहण्याचे आश्वासन देत होते.एक मोठ्ठा लाकडाचा ओंडका आणून त्याची मस्त शेकोटी पेटवलेली होती तर चुलीवरच्या गरमागरम मॅगी, बिस्कीट यावर मनसोक्त ताव मारून मंडळी आता ‘दुख-या देहांना’ गार गार जाणवणा-या त्या मोठ्ठ्या खडकावर टेकवून थोड्याशा थकलेल्या पण सावध नजरेतूनच या आपल्या आवडत्या तरी आज अचानक लाडक बाळ चिडून अंगावर धावून येत त्याप्रमाणे अंगावर आलेल्या सह्याद्रीतल्या त्या कडेकपा-यांमधे चमकणा-या डोळ्यांचा वेध घेत होती.(स्पष्टच सांगायच तर ‘यांची’ पार ‘फ़ाटली’ होती :D ) मधू किल्ल्यांच्या पाठीमागून आता गोरापान चांदोमामा देखील आमच्या सोबतीला हजर होत होता त्याचे स्वागत करत त्या नभांगणातील काही तारे ओळखण्याचा प्रयत्न करत माझी आणि राजेची ‘रक्षक ड्यूटी’ सुरू होती. निसर्गाच्या कुशीत आज आम्हाला खरोखरच त्याने सर्वकाही विसरायला लावले होते. छोटासा दगड जरी वरून घसरला वा जवळच असलेल्या पाणवठ्यावर आवाज जाणवला की तत्पर्तेने आमच्या विजे-यांचे झोत तिकडे पडत होते. खूपच दमछाक झाल्याने मधूनच डोळे मिटले जात होते. पण येणारा अनुभव फ़ारच भारी होता.थोड्यावेळानंतर मला विश्रांती देत सुदीप शेकोटीपाशी आला आणि मी चमचमणा-या तारकांचेच पांघरूण ओढून त्या मोठ्या खडकशैयेवर आडवा झालो.                
३१ जाने. २०१२ थंडगार वा-याचा मूक्त विहार, पाखरांचा किलबीलाट, धगधगत्या शेकोटीतली आजूनही शाबूत असलेली ती गरम गरम उब आणि गरमागरम चहापानासाठी कात्याने (शिव्या हासडून) केलेला गजर  यामूळे ६ साडे सहाच्या सुमारास मला जाग आली.सकाळी उठल्यावर सर्वांना विश्रांती मिळाली होती खरी पण थंडगार खडकावर झोपून हवेतल्या गारव्याने आता संपूर्ण शरीर दुखायला लागल होत पण पुढचा प्रवास लौकरात लौकर करण गरजेच असल्याने तडक सर्वजण चहापान करून ‘शिकारीला’ जाउन आले. (अर्थबोध होत नसेल तर तज्ञांचा सल्ला घ्या) पटापटा ओझी खांद्यांवर लादून पून्हा कालसारखा प्रवास सुरू झाला.थोड पुढे गेल्यावर थंडगार पाण्याच्या डोह लागला आणि अंग मोकळ करायला किंवा पूर्ण बधीर करायला पोरांच्या उड्या पडल्या. जलक्रीडेचा आस्वाद घेउन पायपीट सुरूच होती पण अजूनही लांबवर फ़क्त उतरती घळ दगड गोटे या पलीकडे काहीच दिसत नव्हते. आता ११ वाजून गेले होते पून्हा घामानी थकून वेग मंदावला होता आणि त्या सह्याद्रीने त्या निसर्गाने आपली किमया दाखवली. अचानक देवदूताप्रमाणे २ दिवसापूर्वी हरवलेला बैल शोधायला म्हणून समोरून “जाधव मामा” आमच्या समोर हजर झाले.’याच वाटेने सरळ चालत राहीलात तर आजून २ तासात तूम्हाला नदीपाशी रस्ता मिळेल’ अस त्यांनी सांगीतल पण २ तास आता २ वर्षाप्रमाणे भासले होते. आमच्या चेह-यांवरचा थकवा ओळखूल बैल नंतर शोधू आधी तूम्हाला शॉर्टकट ने गावात नेतो सांगीतल आणि पून्हा जंगलातल्या डाव्या अंगाला असलेल्या दुस-या वाटेने ५० मि. मधे थेट ‘कळंबली’ या कोकणातल्या छोट्याश्या पण डुमदार गावातल्या आपल्या घरी चहापानाला पोच केल.त्यांच्याच घरात चहापान, थोडी विश्रांती घेतल्यावर जाधव मामांचे उपकार मानून आमच्यातर्फ़े छोटीशी भेट देउन आम्ही पुढल्या प्रवासासाठी महामंडळाच्या २.३० च्या गाडीची वाट पहात कळंबली थांबा गाठला.’वाट पाहीन पण ST नेच जाईन’ या वाक्याला चिकटलेले आम्ही २.३० च्या गाडीसाठी ५ पर्य़ंत त्याच थांब्याला चिकटून बसलो.पण शेवट महामंडळानेच आलो. (बोंबलायला पर्याय होताच कुठे)
६.३० च्या सुमारास आम्ही खेड स्थानकावर उतरलो आता नूतन वर्षाचा सूर्योद्य हा आपल्या लाडक्या रसाळ्गडावरच करायचा अशी प्रत्येकाचीच मनोमन ईच्छा होती.पण रसाळगडावर आता जाण्यासाठी बसची कोणतीही सोय नव्हती. म्हणून एका सह्यप्रेमी रिक्षावाल्या भाउंना भेटून विनंती करण्यात आली आणि आमच्या विनंतीस मान देउन खेडेकर आणि त्यांचे एक मित्र हे आपापले रथ घेउन आमाच्या सेवेस दाखल झाले.जातानाच खेडमधून नॉनव्हेज वाल्यांसाठी व्हेज कोंबडी घेण्यात आली आणि सरत्या वर्षाचा शेवटचा प्रवास सुरू झाला किल्ले रसाळगडाकडे. वाटेत बहूदा नववर्षाच्या शुभेच्छा देयलाच अत्यंत विषारी समजल्या जाणा-या “घॊणस” सापाने आम्हाला दर्शन दिले आणि आम्ही गडपायथ्याला पोहचलो.अर्ध्या तासात गडावर कूच करून पटापट तयारी सुरू झाली. आणि पाश्चात्य पद्धतीने न्यू इयर सेलीब्रेशन म्हणून व्हेज कोंबडीचे चिकन आणि लिंबू सरबत यावर गड्यांनी आडवा हात मारला.आता पोटोबा शांत झाले होते, थंडगार वा-यात आई झोलाई च्या साक्षीत नववर्षाच्या स्वागताला आमचे तानसेन राकेश सरांनी आपले सूर आवळले आणि आम्हा श्रवणभक्तांना आपल्या मधूर सूरांनी न्हाऊ घातले.गाण्यांच्या फ़र्माईची सुरूच होत्या मध्यरात्र उलटून १,२ वाजले व राकेशच्या मंजूळ स्वरांची नववर्षभेट स्विकारून आम्ही सर्वजण निद्राधीन झालो.
१ जाने. २०१३ पहाटे सूर्योद्ययालाच सर्वजण गडमाथ्यावर हजर झालो, नूतन वर्षाच्या त्या पहिल्या किरणांना सूर्यनमस्कार घालून मानवंदना दिली आणि कॅमेरांच्या क्लिक-क्लीकाटात त्याचे स्वागत करून तोंड खंगाळली गेली.माता झोलाई ला दंडवत घालून पून्हा खेड स्थानक गाठले आणि प्रवास सुरू झाला पुण्यनगरीकडे….
बसमधे आम्ही सगळेच थकून बसलो होतो. डोळे मिटून संपूर्ण प्रवास डोळ्यासमोरून तरलत होता.’आज सिद्ध झाल होत की, तूम्ही त्या निसर्गाशी एकनिष्ठ असाल त्याच्यावर मनोमन प्रेम करत असाल तर त्याचा प्रतीसाद तसाच असतो खर तर तूम्ही कसेही असा तो फ़क्त प्रेमच करतो. नाही करत तो’ कोप’ वैगैरे काही.. तो कोप देखील घडवणारे असतात ती तूमची आमची ‘मतलबी माणसच’ तो फ़क्त आपल्याला देतच असतो आपल्या अजस्त्र हातांनी. तो नेहमीच मूक्त उधळण करत असतो आपण फ़क्त संयम पाळून, योग्य ती काळजी घेत, सगळ्या रडगाण्यांना फ़ाटा देत फ़क्त त्या आनंदाची अनुभूती घ्यायची असते बस्स.’ त्या अवघड घळीत दिसायला भयंकर दिसणारा तो सह्याद्री हेच सांगत होता, “आरे उठा, धीर सोडू नका, झटकून टाका तो थकवा ती मरगळ माझ्याकडे बघा आज शेकडो वर्ष मी उन, वारा, पावसाशी झुंजतोय लाखो आक्रमण मी अशी परतवून लावलीयेत तरी आज खंबीरपणे पाय घट्ट रोवून उभाय.माझा आदर्श समोर ठेवा. मला विसरू नका, माझ्यापासून दूर जावू नका, माझा आनंद घ्या, माझ्या कुशीत शिरा आणि बघा काय जादू आहे ते’ तेवढ्यात कंडक्टर साहेबांची “टींग” अशी सिंगल वाजली…आणि आम्ही स्वारगेट स्थानकात उतरलो ते… येत्या वर्षात जास्तीत जास्त ट्रेक आखण्याचा निश्चय करतच.

भेटा अथवा लिहा,(शक्यतो भेटाच)
निलेश गो. वाळिंबे
९८२२८७७७६७
 १ जाने. २०१३ ची मंगल पहाट किल्ले रसाळगडावरून.

सहभागी वीर :- कर्णधार श्री.आमोद राजे,भरारी चे तानसेन श्री.राकेश जाधव , सदा हसतमुख आणि उत्साही असलेले  श्री.निलेश महाडिक उर्फ शाहू, हिमाल्य मोहिमेसाठी सुट्टी  मिळाल्यामुळे  आपल्या संगणक अभियंत्याच्या नोकरीवर खुशाल लाथ मारणारे श्री.सुदीप माने उर्फ हिमालयपुत्र, T मास्तर उर्फ़ कात्या अर्थात श्री. विकास पोखरकर आणि निलेश वाळिंबे (स्वयंघोषीत अध्यक्ष).




Monday, November 19, 2012

बाळासाहेब





“माझ्या तमाम हिंदु बंधू, भगिनी आणि मातांनो !”  या वाक्यानिशी लाखो टाळ्यांच्या गजरात आपल्या डरकाळीने अवघा हिंदूस्थान हादरवून टाकणारा ‘ढाण्या वाघ’ आज अगोदरच वाघांची संख्या कमी होत असलेल्या या हिंदूस्थानातून आपल्या परतीच्या प्रवासाला निघून गेला.
श्रीधर अर्थात बाळ केशब ठाकरे, प्रबोधनकारकांच्या झूंजार विचारांपासून प्रेरणा घेउन, जगविख्यात व्यंगचित्रकार म्हणून आपली ख्यात्यी पसरविलेल्या या कलाकाराने तब्बल पाच दशके या महाराष्ट्रावर आधिराज्य गाजविले.तमाम भारतवासियांच्या गळ्यातला ताईत बनलेली ही व्यक्ती आपल्या धारेधार कुंचल्यातून कपटी राजकारण्यांवर फ़टकारे मारीत एक विराट संघटना बांधून त्याचा पक्ष उभा करतो त्यावरच न थांबता तो सत्तेत आणून सत्ता देखील गाजवितो. हो पण स्वत: मात्र कधीही खूर्चीच्या मोहात न अडकता ‘रिमोट’ बनून सर्व सत्तेवर आपला अंकूश ठेवतो. आपल्या रोखठोक, फ़क्त आणि फ़क्त सत्य-वाणीने खास ठाकरे स्टाईलने संपूर्ण हिंदूस्थान ढवळून काढणा-या त्या हिंदूरृद्यसंम्राटास आमचा मानाचा मुजरा.
बाळासाहेब, तूम्ही आपल्या परखड विचारांचे मराठी मनावर कोरलेले संस्कार आम्ही कदापी विसरू शकत नाही. पण आपल्या धगधगत्या शब्दरूपी ज्वाळांनी आता यापुढे हा आसमंत प्रकाषमान होणार नाही याची मनाला बोचरी लागते.
गर्व से कहो हम हिंदू है ।
होय ! फ़क्त हिंदूच.
प्रांताप्रांतातील लोक हिंदू म्हणून जोपर्यंत एकत्र येत नाहीत तोपर्यंत तरणोपाय नाही.
माझ्या शिवसैनिकांनीच बाबरी पाडली आणि मला त्याचा सार्थ अभिमानच आहे.
पाकिस्तानने जर हायड्रोजन बॉंब तयार केले तर आम्ही काय जपमाळ धरून मणी ओढत बसायचे काय ?  ….   
छत्रपती शिवरायांना आपले दैवत मानून शिवतिर्थावरून गेली सत्तेचाळीस वर्ष अश्या धगधगत्या असंख्य,अगणित गोळ्यांचा वर्षाव करणारी ती तोफ़ काल अखेर त्याच शिवतिर्थावर अश्रूंच्या असंख्य पाटांमधे भिजून कायमची थंड झाली.आज त्यांचा लाखोंच्या संख्येतला तो कडवा,राकट,निर्भिड शिवसैनीक म्हणत असणार, “साहेब,आम्हाला क्षमा करा. तूमच्यासाठी नडलो  तूमच्यासाठीच भिडलो पण… पण खर सांगतो साहेब आज मात्र त्या ‘यमापूढे’ अडलो !”  
 आपल्या परखड विचारांनी आणि धारधार वाणीने अलोट गर्दीचे उच्चांक मांडणा-या या वाघाला छोट काम कधी मान्यच नव्हत ‘चारचौघांसारखा मृत्यू, ही कल्पनाही मला असह्य वाटते.मला मृत्यू असा हवा की तो अविस्मरणिय ठरावा.’ हे स्वप्न देखील त्यांनी आज पूर्ण केले. हिंदूस्थानातून आलेला त्या जनसागराने त्यांचेच अलोट गर्दीचे सर्व उच्चांक मोडून काढले.न भूतो न भविष्यंती महायात्रेने’आपण कोण होतो,काय आहोत आणि काय असणार’ हेच आज देखील पून्हा सिद्ध केले.कधिही न थांबणा-या मुंबापुरीला आज तूम्ही पूर्णपणे स्तब्ध केलेत.
मा. बाळासाहेब,आमच्यासारखे तमाम हिंदुस्थानातील सर्व चाहते आपणास कदापी विसरणार नाहीतच पण फ़क्त एक वचन द्या, सूवर्ण झळाळीने उजळून भगव्या झालेल्या त्या तूमच्या स्वर्गातल्या जागेवर बसून तूम्ही आणि स्वत: शिवराय या हिंदूस्थानावर आपली करडी नजर सदैव ठेवा आणि आपला आवाज या पृथ्वीतलावर आम्हाला कायम ऐकू येवूद्यात कारण…
गर्जना तूमची होताच, भरते देशद्रोह्याला कापरे,हिंदूस्थानात फ़क्त आणि फ़क्त एकच साहेब…..  ॥ बाळ केशव ठाकरे ॥

आपल्याबद्दल बोलायची लिहायची आमची लायकी नाही, पण तरिही आपल्या या छोट्याश्या चाहत्याकडून आपणास भावपूर्ण श्रद्धांजली. जय महाराष्ट्र…. निलेश गो. वाळिंबे.


Thursday, August 23, 2012

‘भरारी’ पून्हा एकदा रसाळगडावरी….



या वर्षी पावसाने ‘आषाढ’ संपत आला तरी दडी मारून बसल्याने आता खरच पाण्याचा प्रश्ण अवघड होत चालला होता पुणे शहर आणि परीसरात आत्तापर्यंत धो धो कोसळणारा पाऊस आजून कुठेच दिसेना म्हणून पुणेकर नाराज तर होतेच पण तिकडे काळ्या आईची काळजी घेणा-या शेतकरी दादाच्या तोंडाचच पाणी आता पळायची वेळ होती, म्हणूनच की काय पण जीथे मस्त पाऊस झालाय असा आम्हा सवंगड्यांचा आवडता, सदाबहार 'कोकण' सारखा आम्हाला खुणावत होता, आमच्या नजरेसमोर येत होता. पण एक अडचण होती.. जातीवंत ट्रेकर आणि छायाचित्रकार म्हणून ओळखले जाणारे आमचे मित्र श्री. निखील केळकर यांना मागील वर्षापासून पायाच्या गंभीर दुखापतीमूळे आपल्या सह्यभ्रमंतीचा छंद जोपासू शकत नव्हते, पण आता त्यांनादेखील राहवत नव्हते आणि निसर्गाच्या त्या हिरव्यागार कुशीत त्यांना सध्या शक्य होइल अश्या ठिकाणी जाण्याकरीता आमचे प्रयत्न सुरू होते. दोन वर्षापूर्वीच्या स्वातंत्रदिनी सगळेजण रसाळगडावर खास ध्वजारोहणाला आलो होतो तेव्हाच खरतर अस ठरवल होत की पून्हा जेव्हा जमेल तेव्हा नक्की परत फ़ेरी मारायची.मग काय निखील ला पण या किल्ल्यावर चालण शक्य होत. म्हणून लगेचच एकमत झाले आणि १४ व १५ जूलै या तारखांनवर शिक्कामोर्तब केले.
१३ ला मेलामेली उरकत सर्वजण रात्री ९.३० वा डेक्कन ला भेटतील असे ठरले आणि अतिशय धक्कादायक असा प्रकार घडला, तो असा की सर्वजण चक्क ९.३० लाच भेटले. मग सर्वांचे जेवण उरकून शेवट राजे बशीत (बसमध्ये) बसून आम्हा सर्वांना घ्यायला आले आणि एक नव्हे दोन नव्हे तब्बल १५ मावळ्यांनी ‘भरारी’ घेतली ती थेट कोकणच्या वाटेने. ताम्हीणी मार्गे आता बस कोकणात उतरत होती आणि कवी अमित काकडेंच्या अतीशय रसभरीत कवीतांचा आस्वाद घेत मंडळी उद्याचे बेत शिजवीत होती. चहापाण्याचे २-३ थांबे आणि डुलक्या घेत साधारण पहाटेच्या सुमारास आम्ही खेड मार्गे गडाच्या पायथ्याला आलो.
१४ जूलै २०१२: डोळे उघडून बाहेर बघतो तोच आपण कोकणात आल्याची खात्री पटली. भोवतालचा हिरवा गार निसर्ग आमच्या स्वागताला तयारच होता. पटापट सर्व साहीत्य गाडीतून उतरवण्यात आले आणि सॅक भरल्या गेल्या. माझ्या बरगड्यांना मागील आठवड्यात पडल्यामूळे जरा मार लागला होता म्हणून माझ ओझ पाटलांच्या खांद्यावर लादून आम्ही गडावर कूच केले. आजूबाजूचा थंडगार वारा दूरवर पसरलेल्या हिरवाई बरोबर आपले लडीवाळ खेळ करत मस्त विहार करत होता. लांबपर्यंत पसरलेले पांढरे ढग पिंजून ठेवलेला कापूस जणू भासत होते. अश्या धुंद वातावरणात मावळे पुढे सरकत होते. वाटेत निसर्गाच्या अद्भूत किमयेमूळे वाहणारे झरे आपल्या मधूर पाण्याने आमची तृष्णा भागवत होते. रसाळगडावर पोहचण्यासाठी तूम्हाला त्याच्या डाव्या बाजूने प्रदक्षीणा सुरू करावी लागते आणि बरोब्बर पलिकडल्या बाजूस पोहचून मग माथ्यावर प्रवेश करावा लागतो. आता सर्वजण धूक्याच्या लाटांमधून विहार करत अतीशय मनोहरी असे किल्ल्याचे रूप समोरून बघत होतो. समोरच असलेले दोन दरवाजे आणि आज सुद्धा त्यांचे रक्षण करणारे ते बुलंद बुरूज सर्वांचे लक्ष वेधत होते.आम्ही आता गडात प्रवेश करत होतो. वाटेवरच असणा-या आणि सहसा न आढळणा-या त्या 'मिशीवाल्या' मारूतरायाच्या मंदिरी मस्तक टेकवून बलोपासना झाली आणि शनिवार सार्थकी लावत आम्ही गडमाथ्यावर आलो. आता तो थंडगार वारा जणू आमची भेट झाली म्हणूनच की काय पण लहान पोराप्रमाणे आमच्याशी खेळत होता. आणि आम्ही पण त्याच्या त्या दंग्यापासून सावरत त्याचा आनंद घेत आता आई 'झोलाई' च्या मंदीरात दाखल झालो होतो. गडाचे विस्तीर्ण पठार, सोसाट्याचा वारा, चहूबाजूला पसरलेला तो हिरवा रंग त्याच्याबरोबर लपंडाव खेळणारे ते धूक्याचे ढग पाठीमागे मनोहरी अशी दिपमाळ व उत्तूंग ध्वजस्तंभ आणि समोर साक्षात माता झोलाई अश्या त्या मंगलमय वातावरणात तूमच्या,आमच्या,आपल्या त्या राजाच्या,त्या परमेश्वराच्या,त्या शिवरायाच्या स्मरणार्थ मग एकच आवाज घुमला आणि "क्षत्रीय कुलावतंस....” च्या आरोळीने सारा आसमंत दुमदुमून गेला.
मंडळी आता आपले ओझे उतरवून मंदिराची थोडी साफ़सफ़ाई करीत होते. साफ़सफ़ाई करता करता सगळ्यांना गरमागरम चहा ची आठवण होत होती म्हणून लगेच सलग ३-४ वर्षे 'टी मास्टर' म्हणून किताब मिळवीणारे विकास पोखरकर उर्फ़ कात्या यांनी आपली कंबर कसली आणि थोड्याच वेळात फ़क्कड आलेयुक्त चहा आणि गरमागरम मॅगी आमच्या पुढ्यात सादर झाले. गरमागरम चहा आणि मॅगीचा आस्वाद घेत आता पुढच्या आखणीची चर्चा सुरू झाली आणि आत्ता झोपणेच कसे 'आवश्यक' आहे हे प्रत्येकाने (काहीही न सांगता) मान्य करत आपापल्या पथा-या पसरल्या. थोड्या वेळातच घोरण्याच्या प्रचंड आवाजाने (बापरे! याला घोरणे म्हणतात ? ) मला मात्र जाग आली आणि अत्यंत त्रासीक चेह-याने मी सर्वत्र पहात असतानाच गाभा-यातील देवीचे देखील हात तीच्या कानावर असल्याचे मला भासले.ती देखील (बिच्चारी) काहीच करू शकत नाहीये हे लक्षात आल्यावर मी सुद्धा आता समस्त "घोर कंपनी" च्या नावानी शिव्या हासडून बाहेर दिपमाळेपाशी येउन बसलो. काही वेळातच माझ्यासारखे आजून काही त्रस्त बाहेर येउन माझ्या घोळक्यात सामील झाले होते पण आतल्या लोकांचे "घोरणे" काही बंद होण्याचे नाव नव्हते.आता तर एकमेकांशी जणू स्पर्धाच सुरू आहे अश्या थाटात 'एकापेक्षा एक' चे अंतीम पर्व चालू झाले होते,काहीवेळाने ती स्पर्धा संपूष्टात येउन आता "समूहगान" सुरू झाल्याचा भास मला झाला. शेवट झोप बाजूला ठेउन आपण जेवण्याची पूर्वतयारी करावी या मतावर आम्ही जागे असलेली 'अघोर' (जी घोरत नव्हतो ती) मंडळी आलो आणि कामाला सुरूवात केली. कांदे, बटाटे,तोंडली,वांगी स्वच्छ धुवून चिरून ठेवली आणि किराणा व्यवस्थीत लावून ठेवण्यात आला. दुपारच्या जेवणाला मस्त कांदे, बटाटे, मटकी, वांगी अश्या सर्व भाज्यांचा 'भोगी स्टाईल' रस्सा करण्याचा बेत ठरला व तशी सर्व तयारी करून ठेवण्यात आली.
वामकुक्षी झाल्यावर आता गप्पा ठोकत गडावर फ़ेरफ़टका सुरू होता.मधूनच पावसाच्या सरी आमच्या भेटीला येत मन एकदम चिंब करून जात होत्या. त्या पावसात मनमुराद भिजत आम्ही मंडळी गडावर फ़ेरफ़टका मारत होतो.समोर पसरलेला सह्याद्री आपल्या पहाडी दर्शनाने रूबाबदार तर दिसत होताच पण हिरव्या रंगाच्या त्या असंख्य छ्टांनी रंगलेला तो भरजरी शालू लपेटून त्याचे रूप फ़ारच मोहक भासत होते. चकदेव पर्वताच्या लांबवर पसरलेल्या डोंगररांगा धूक्याच्या त्या शुभ्र पडद्यामागून जणू दुधाने अंघोळ करून नुकत्याच समोर उभ्या होत्या. निसर्गसौदर्याने नटलेल्या सुप्रसिद्ध अश्या महाबळेश्वरच्या डोंगरांगाना समांतर अशी सुमारगड रसाळगड आणि महीपतगड या तीन किल्ल्यांची ही रांग त्या महाबळेश्वरच्या सौदर्याला तोडीचे आव्हान देत उभी असलेली मला भासली आणि " त्या निरागस निसर्गाच्या मनात कधीच शर्यत नसते "तो कायम सुरेखच असतो हे 'त्रीवार सत्य' क्षणभर मी विसरूनच गेलो होतो. लांबवर पसरलेली हिरवळ त्यावर पडलेले दवबिंदू जणू मोत्यांची उधळण केल्याप्रमाणे भासत होते. काही हौशी छायाचीत्रकारांच्या कॅमेरांचा क्लिक-क्लीकाट चालू होता तर 'बिक्या' सारखे रसीक वय विसरून त्या वातावरणात धुंद होऊन आपल्या खास करामती (माकडचाळे) दाखवत लोकांचे मनोरंजन करत होते.तर काही मंडळींनी खास वायर चा 'गळ' बनवून त्या गळाला लागण्यासाठी जवळच्याच तळ्यातल्या माश्यांना गळ घालीत बसले होते. जलधारांच्या वर्षावान न्हाउन निघालेल्या गडकोटांच्या तटबंद्या पावसाळ्यात एका आगळ्या लकाकीनच तळपून निघाल्या होत्या त्यांना बघताना तिथ घडलेल्या प्रसंगाची भाषाच जणू त्यांच्यावर उमटू लागली होती.हिरव्या शालीन नटलेला तो सह्याद्रीचा काळा फ़त्तर आपली ती रौद्रता बाजूला सारून हिरवाईचा साज घेउन आज माझ्यासमोर उभा होता.
आता पून्हा मंदीरात येउन आम्ही जेवणाची तयारी सुरू केली होती मला प्रथेस मान देउन बल्लवाचार्याचा पोशाख चढविण्यात आला आणि तयारी सुरू झाली रस्सा बनवायला. तर दुसरीकडे चुल मांडून त्यावर भात रांधायला टाकण्यात आला.रस्सा बनवताना बिक्या ने घरून आणलेला मिरचीचा ठेचा जरा माझ्या हातून जास्तच् पडला गेला आणि खरी मॅच इथे सुरू झाली. रस्सा उकळताना मस्त वास होता पण चव घेतल्यावर त्यातला झटका जाणवत होता मग पाणी घालून तो वाढवण्यात आला तरीदेखील तो तिखटच म्हणून साखर घालण्यात आली तरी झटका काही जाईना शेवट पोह्यासाठी आणलेल्या दाण्यांना टॉवेल मध्ये गुंडाळून त्यांचा कूट करून तो घालण्यात आला आणि तिखट्पणा जरा कमी झाला.या सगळ्या प्रयोगामध्ये बराच वेळ गेला तोपर्यंत पोटातल्या कावळ्यांचे पार हात्ती झाले होते. मग लगेचच अंगत पंगत बसली आणि गरमागरम भात व रस्स्यावर उड्या पडल्या. सोबत तोंडी लावण म्हणून पापड,फ़रसाण,पु-या,चटणी आणि तिखट लागल तर बिस्कीटे असा मस्त मेनू हारपून मंडळीनी तृप्तीचे ढेकर दिले. पुढे ताट वाट्या भांडी घासण्याचा सामूदाईक कार्यक्रम पार पाडून ग्रुप फोटोशेशन पार पडले आणि गप्पांचा फ़ड रंगला.गप्पांच्या ओघात तिन्हीसांज कधी झाली आणि सूर्यनारायण परतीला कधी निघाले हे कळाले देखील नाही. परतीला जाताना जणू त्यांचा निरोपच घेउन येतोय अगदी अश्याच अविर्भावात समोरून पाऊस येताना दिसला आणि ते विहंगम दृश्य कायमचे मनावर कोरले गेले.
पून्हा गड किल्ले आणि मागच्या ट्रेकच्या आठवणीत मावळे त्या पावसातच गप्पा करत बसले.मधेच सरपणासाठी असलेल्या कु-हाडी लाच 'सब्जेक्ट' बनवून खास तिच्या सोबत छायाचित्रण झाले.आता तसा अंधार पडत चालला होता म्हणून सर्वजण मंदिरात आलो आणि साफ़सफ़ाई करून अंग कोरडे करून आतमद्धे रसाळगडाच्या मागील फ़ेरीच्या गप्पा सुरू झाल्या तर काही मंडळी खास रात्री गडावर फ़ेरफ़टका मारून आले आमच्यातले गि-या आणि देबू खास गडपायथ्याच्या वस्तीवर जाउन ताजे दूध चहासाठी घेउन आले आणि पुन्हा चहापान पार पडले.रात्री फ़ारशी भूक नसल्याने आणि दुपारचा भात शिल्लक असल्याने त्यालाच मस्त फ़ोडणी दिली गेली आणि मंदिरात आता तानसेन आणि कानसेन यांची जंगी संगीत मैफ़ल बसली.
भरारी पथकाचा तानसेन किताब पटकवणारे श्री. राकेश यांनी गणेशस्तवन करून मैफ़ीलीला सुरूवात केली आणि मराठी अभंग,जुनी नवीन फ़िल्मी गीते, भावगीते आशी एकामागे एक फ़र्माईश होतच राहीली. "वाह वा" ! "क्या बात है" ! ची दाद रसीकांकडून मिळवत मध्यरात्र उलटेस्तोवर राकेश साहेब आपल्या खड्या स्वरांनी गड जागता ठेवत राहीलेशेवटी गझल गायली गेली आणि तीलाच भैरवी मानून मंडळी त्या मंगल वातावरणात निद्रादेवतेच्या अधिन झाली.
१५ जूलै २०१२ : सकाळी ६,७ च्या सूमारास सर्व मावळे जागे झाले होते. (सत्या सोडून) आपापली शिकार उरकून प्रत्येकजण पून्हा गडावर पडलेल्या त्या कोवळ्या उन्हात फ़ेरफ़टका करून आला आणि परत एकदा खाण्यासाठी सज्ज झाला. (खाणे आणि जाणे (कूठे ते विचारू नका) हे सोडून काहीही केल नाही यांनी) मग मस्तपैकी कांदा बटाटा पोहे बनवण्यात आले आणि वरून मस्त कोथंबीर आणि तळणीच्या मिरचीने सजवून त्यावर गडी तूटून पडले.पोटभर पोहे चोपून त्यावर मस्त चहा झाला आणि मंदिराची साफ़सफ़ाई करून झोलाई देवीला, मूबलक पाऊस पडावा म्हणून साकडे घालून सर्वजण परतीला निघालो.
परतीच्या वाटेत देखील निसर्गाचा ती मूक्त उधळण सुरूच होती. पावसाच्या जलाभिषेकाने तो रसाळगड न्हाउन निघत होता, चहुबाजूस संपूर्ण हिरवळ पसरली होती, अवखळ खेळत निघालेले झरे कड्यापाशी पोहचून धबाबा कोसळणारे धबधबे बनलेले पाहून मनाला वेगळाच आनंद देत होते.त्या झ-यातले पाणी विकतच्या मिनरल वॉटरच्या अनेक पटीने शुद्ध आणि गोड लागत होते.त्या निसर्गाची जादू बघून छोट्याश्या झ-यापाशी काहीकाळ फोटो काढत गप्पा मारून ते पाणी पित "झरझरते नभ घागर मंथर, थरथर एकटवाणी । अंथरलेली हिरवळ त्यातून मंतरलेले पाणी ॥" या कवितेच्या ओळी गुणगुणत सर्वजण गाडीपाशी पोहचलो.आणि थेट सावित्री नदीचा तीर गाठला. मग काय पटापटा कार्यकर्ते सावित्रीतील पाण्याने पवित्र होवून पून्हा गाडीत आसनस्त झाले. आता गाडीत गाण्यांच्या भेंड्यांना काही वेगळाच रंग चढला होता. अखंड प्रवासात काही खरी काही ऐन वेळी बनवलेली असंख्य गाणी गात पून्हा पौड मद्धे सहभोजनाचा कार्यक्रम पार पडला आणि सर्वजण पुढच्या ट्रेकचे प्लान करतच पुण्यनगरीत हजर झालो.घरी पोहचल्यावर त्या नितांत सुंदर सह्याद्रीचे ते मनोहारी दृष्य मनाच्या कप्प्यात घर करून बसल्याचे जाणवले एकासूरात कोसळणारे ते प्रपात त्याच्याशी लगट करू पाहणारे दाट धूके भर्राट वा-याचे झोत आणि ती निरव शांतता यात एका आगळयाच् रानभूलीने माझ्या मनाचा ताबा आजूनही सोडला नव्हता तश्याच धूंदीत मी कधी झोपलो हे मला कळाले देखील नाही.


भेटा अथवा लिहा (शक्यतो भेटाच),
निलेश गो. वाळिंबे
९८२२८७७७६७

सहभागी मावळे :- भास्कर कुलकर्णी (बिक्या), राकेश जाधव (राक्या),विकास पोखरकर (कात्या), निखील केळकर (केळ्या), प्रसाद डेंगळे (तृतीय,वारे बत्तीवाले), निलेश महाडीक (शाहू) , सतीश सूर्यंवंशी (सत्या),देबशीश नाथ (देबू), गिरीश कोळपकर (गि-या),सूरज पाटील (बिबट्या),कौस्तूभ खांडवे, अमित गाजरे,अमोद राजे,निलेश वाळिंबे.



Monday, June 4, 2012

होता उन्हाळा पण सर झाला ॥ सिंदोळा ॥


“ आता पावसाळ्याची वाट नको रे बघत बसायला.. चला एवढही काही उन वाटत नाहीये !” हे वाक्य ‘ऐकून’ आणि ‘ऐकवून’ “भरारी ग्रुप” मधील सगळ्यांनाच वीट आला होता त्यामूळे आता “बासच” या एका शब्दानेच त्या वाक्याला पूर्णविराम दिला गेला आणि तारखा ठरल्या २६,२७ आणि २८ मे. २०१२ सगळ्यांना फोन झाले काही जणांना शक्य नव्हत तर काही जण उन्हामूळे होणा-या त्रासाबद्दल सांगून रडत होते. पण सह्यवीरांपुढे रणरणत्या उन्हाला घाबरण आता शक्य नव्हत. रापलेला आणि तापलेला आपल्या जवळच्या सवंगड्याच अर्थात सह्याद्रीच विराट आणि राकट रूप कधी दिसतय असच त्याच्या मित्रांना आता वाटू लागल होत. यावेळी शिवजन्माने पवित्र झालेल्या जून्नर तालूक्यातल्या किल्ल्यापैकीच सहसा न होणारा किल्ला निवडण्यात आला समूद्रसपाटीपासून अंदाजे ११२८ मीटर उंची असलेला आणि “मध्यम श्रेणीतला” असून देखील शेवट्च्या टोकाला थोडासा खडतर झालेला असा “किल्ले सिंदोळा”
ठरल्याप्रमाणे २६ ला रात्री १२ वा. सर्वजण खास पोशाख म्हणजेच फ़ाटलेल्या वा फ़ाडलेल्या हाप चड्ड्या, मळके टी शर्ट, मोठाल्या सॆक,दोर अश्या ऐवजासह तयार झाले ड्रायव्हर विनोद हा अमोद राजे ला घेउन निघाला आणि पुढे राजे एकेकाला गाडीत कोंबत मला डेक्कन ला भेटला आणि जाताजाता शाहू म्हणजेच आमचे निलेश महाडीक आणि विश्रांतवाडीस शरदरावांचे कोंबीग ओपरेशन करून “बाप्पा मोरया” च्या गजरात गाडीने ‘भरारी’ घेतली जून्नर च्या दिशेने. गाडी चालक विनोदला आमचे पेहेराव नवरदेवाच्या वरातीला चाललो असल्यासारखे का वाटले किंवा वरातीतल्या घोड्यांसारखे का भासले असावे माहीत नाही पण त्यांनी तडक राजांना सवाल केला.. राजे कुठे लग्नाला का ? :O नाही ! असे उत्तर मिळाल्यावर त्यांनी दुसरी शंका विचारली मग कुठे मोठा कार्यक्रम दिसतोय. :D तेव्हा लक्षात आलेच की हा जरा भारीच माणूस होता (पुढे अजून कळेलच) वाटेत चहापान करून तोफ़ांवर (क्रीमरोल) ताव मारून पुणे-नारायणगाव-जुन्नर-गणेश खींड-पारगाव फ़ाटा-पारगाव आणि बगाडवाडी असा प्रवास करत आम्ही पहाटे साडेतीन चार च्या दरम्यान पारगावात पोहचलो.सरकारी कृपेने दिवसभर वीज नसल्याने गावतल्या गिरण्या रात्री सुरू असल्याचे दिसले आणि तिथेच पहूडलेल्या मामांना विचारत गावतल्या सुंदर अश्या विठ्ठलाच्या मंदीरात पांडूरंग चरणी सा-या पुंडलीकांनी आपापल्या पथा-या पसरल्या. २-३ तासाच्या डुलकीनंतर पहाटे ६.३० ला वा-याच्या मंद झुळूकेसोबतच गावातल्या आजोबांनी मंदीरात घंटानाद केला आणि आम्हाला त्या प्रसंन्न वातावरणात जाग आली. उन्ह डोक्यावर यायच्या आत गडावर जायचे असल्याने पटापटा सर्वजणांनी नदीच्या काठावरच आपापली शिकार उरकून घेत,लगोलग गरमागरम वडापाव,चटकदार भेळ,मिसळ आणि बिस्कीटे खात पोटातली मोकळी केलेली जागा भरून काढली. आणि मुबलक पाण्याचा साठा, कोरडा खाउ काहींच्या खांद्यावर तर शेगडी आणि मॆगी माझ्या खांद्यावर लादून मावळे त्या वीराट सह्याद्रीच्या कुशीत शिरले.

या भागात बिबट्यांच वास्तव्य जास्त असल्याने तो दिसावा (पण लांबून) असे मनोमन वाटत होते. उन्हाळा असल्याने संपूर्ण जंगल करपल होत. प्रचंड प्रमाणात रानटी झाड आपले काटे पसरून आम्हाला त्यांच्या अस्तीत्वाची जाणीव करून देत होते. सदैव सह्याद्रीची सखी असलेली ‘कारवी’ आज फ़ारच रागावलेली भासत होती आपल खरखरीत रूप दाखवत तीन पार ओरबाडून काढल होत पण साथीला असलेल्या करवंदाच्या जाळ्या तोंड आंबट गोड करत, “त्या कारवीच मनावर घेउ नका हं ! घ्या माझा रानमेवा खा आणि त्या वेदना विसरून जा “आसच जणू सांगत होत्या.रान तूडवत वाट शोधण सुरू होत मी आणि राजे पुढे जाउन वाट शोधत होतो आणि आजूबाजूचा सह्याद्रीचा विस्तीर्ण पसारा बघत मावळे पुढे येत होते.सकाळची वेळ असून देखील तस ब-यापैकी उन लागत होत पण पाणी फ़ार जपून वापरायच हे सर्वांनी पक्क केल होत. तासाभरात अर्धा डोंगर चढून मावळे चालत होते, समोर एकच ध्येय होते त्या लाडक्या सह्याद्रीच्या कड्यावर जाउन त्याच्या कुशीतला वारा प्यायचे. मधेच मला आणि अमोद ला जरा आड वाटेने जावून थोडस थ्रील करायचा कीडा वळवळला आणि बाकी पोरांना पुढे धाडून आम्ही कडा पकडला. कड्यावरून चढत जात असताना पाठीवर ओझे असल्याने चांगलीच तहान लागली पण लक्षात आले की सर्व पाणी त्या ग्रूपमधे होते मग काय.. हळूहळू तशीच चढाई सुरू ठेवली पण थोड्याच वेळात घशाला फ़ारच कोरड पडली होती आजून कडा पार करून पाउल वाटेवर लागायला साधारण ७०-८० फ़ूट अंतर बाकी होते तिथे चक्कर आल्यासारखे झाले म्हणून वाटेतच असलेल्या  एका मोठया कपारीत आम्ही बसलो आणि पाठीवरच्या ओझ्यात चाचपणी सुरू केली त्यात नशीबाने लिंब सापडली आणि मग त्यालाच कापून तोंडात ठेवली त्याने जरा बरे वाटले ५ मिनीटात पुढे निघू अस ठरवून वर चढून आलेला कडा न्याहाळत होतो तो राजेला कपारीत ‘बिबट्याची विष्ठा आणि काही हाडे दिसली’ काही क्षण आराम करून आम्ही पुढली वाट धरली शेवटच्या टप्प्यात पुन्हा मला तहानेने व्याकूळ झालेले पाहून पायवाटेने कड्यावर पोचलेला शाहू पाण्याच्यी बाटली घेउन थोडा खाली उतरला आणि माझी तृष्णा भागवून आम्ही पुन्हा सर्वजण कडा पार करून वर आलो आता आम्ही सोंडेवर येउन पोहचलो होतो. दोन्ही बाजूला खोल दरी उजवीकडे लांबवर पसरलेला  पिंपळगाव जोगे धरणाचा चमचमता जलाशय आणि डाव्या हाताला खाली दिसणा-या टुमदार घरांच्या वाड्या, वस्त्या, तर तळपत्या सूर्याला आव्हान देत रूबाबात उभ्या असलेल्या लांबवर पसरत गेलेल्या डोंगररांगा आणि पिवळ्या धमक गवतात काळ्या कातळात कोरीवपणे आपले ठाण मांडून बसलेला सिंदोळा आम्हाला समोर दिसत होता. जाताना वाटेत दोन डोंगरातून पडलेल्या कपारीमधे थोडासा ओलावा दिसला, या ठीकाणी पाणीसाठा असावा असा अंदाज आल्याने सर्वजण त्या घळीतून वरपर्यंत चढून गेलो.घळीच्या टोकावर पोहचताच जंगली प्राण्यांचा जो उग्र वास येतो असा प्रचंड उग्र वास यायला लागला थोडे वाकून बघीतल्यावर लक्षात आले की आत थोडे पाणी आहे पण तिथे मधमाश्यांनी आपली ठाणी मांडली होती आणि घळीच्या वरच एक गुहा दिसत होती त्यात व्यवस्थीत चारा पसरलेला दिसत होता आणि सर्वात जास्त वास तिथूनच येत होता थोडे आजूबाजूला पाहील्यावर तिथे देखील “बिबट्याची विष्ठा” आढळली. थोडक्यात हे साहेबांचे निवास्थान आहे अशी आमची खात्री झाली आणि लगेचच तिथून रामराम घेतला व गडमाथा गाठायला सुरू केले. 

शेवटच्या टप्प्यात आता मावळे पोहचले होते या ठीकाणी वाट थोडीशी बिकट झालेली आहे, अतीशय अरूंद वाट एका बाजूला प्रचंड खोल दरी आणि वाटेवर तयार झालेला घसारा यामूळे जरा सावधतेने पावले टाकीत आम्ही पुढे सरसावलो. पावसाळ्यात ही वाट भयंकर अवघड होत असणार त्यामूळे आम्ही आत्ताच आलो ते बरे झाले असा विचार (मनात) करत सर्वजण माथ्यावर पोहचलो.गडाच्या प्रवेशद्वारात दोन फ़ुटके बुरूज आपले अस्तीत्व टिकवून शेकडो वर्षानंतर देखील तग धरून आहेत. समोरच अत्यंत सुंदर असे गणेशशिल्प कोरलेले असून त्यासमोर कोण्या सह्यभक्ताने निरांजन ठेवलेले आहे. गडात प्रवेशाचा हा एकमेव मार्ग आहे.हा किल्ला टेहाळणी साठी वापरत असणार याची खात्रीच आपणाला येथे पटते. गडावरून माझा आवडता हडसर, चावंड,शंभोचा डोंगर,दूर्ग चे विस्तीर्ण पठार,ढाकोबा,नाणेघाट,जीवधन तसेच हरीषचंद्रगडाची लांबवर पसरलेली रांग अगदी स्पष्टपणे दिसते. या सर्व गडांना मुजरा करून त्यांचे राकट रूप डोळ्यात साठवत आम्ही गडावरील टाक्यांपाशी पोहचलो पण पूर्ण अटून गेलेल्या टाक्यांजवर पोहचल्यावर मॆगी कार्यक्रम रद्द करून फ़क्त बरोबर असलेला खाउ खाण्याचे ठरले. गडावर बघण्यासारखे अजून काहीच शिल्लक नाही आणि सावलीसाठी झाड देखील नसल्याने आम्ही लवकरच त्याचा निरोप घेउन मुख्य दरवाज्यापाशीच आमच्या शिदो-या उघडल्या. सफ़रचंद,केळी,भाकरी,चटणी,खाकरा,लोणच,पोळीचा लाडू,भडंग अश्या ना ना पदार्थांवर ताव मारून पाणी पिउन आम्ही उतरायला सुरूवात केली. साधारण २,३ च्या सुमारास आम्ही पायथा गाठला आणि ऊसाचा रस पिउन लगेचच गाडीत बसलो कारण की सूर्यास्ताच्या आत नाणेघाटावर पोहचून सूर्यनारायणाच्या नीरोप समारंभाचे छायाचीत्रण करावयाचे होते.५ च्या सूमारास ज्याला सरकारी भाषेत ‘रस्ता’ म्हणले जाते अश्या भयानक वाटेने हाड खिळखीळी करीत आम्ही नाणेघाट गाठले.   
   
नाणेघाट सुमारे सव्वादोन हजार वर्षापूर्वी खोदला गेलेला हा घाट फ़ारच सुंदर आणि प्रसिद्ध अशी जागा आहे.पावसाळ्याच्या सुमारास या ठिकाणी पर्यटकांची खूप गर्दी असते. महाराष्ट्रातील प्राचीन असे सातवाहन कूळ ज्यांचे राज्य इ.स. पूर्व अडीचशे वर्ष तर ते इ.स. नंतर अडीचशे वर्षे असे जवळजवळ पाचशे वर्ष होते. त्यांचीच “प्रतिष्टान” (जून्नर) ही राजधानी. त्यांच्याकडून सातवाहन काळात कल्याण ते प्रतिष्ठान (जून्नर) या राजमार्गावर नाणेघाट डोंगर फ़ोडून या मार्गाची निर्मीती केली गेली.प्राचीनकाळी कल्याण बंदरामद्धे परकीय लोक विशेषत: रोमन व्यापारी आपला माल घोडे अथवा बैलावर वाहून नेत असत.हा माल प्रामुख्याने सातवाहन काळातली राजधानी असलेल्या प्रतिष्ठान नगरीस व्यापारासाठी नेला जाई.त्यासाठी व्यापा-याकडून जकात गोळा केली जात. त्याच जकातीसाठी बांधलेला आदमासे चार फ़ूट व्यासाचा आणि पाच फ़ूट उंचीचा सुरेख असा दगडी रांजण शेकडो वर्षानंतर आजही येथे रूबाबात उभा आहे.जकातकर रूपाने यात तत्कालीन ‘कर्षापण’ नावाची नाणी टाकली जात असत.नाणेघाट चढून गेल्यावर प्रथमदर्शी दृष्टीक्षेपात पडणारी कातळात कोरलेली ऎसपैस आणि सुंदर गुहा आणि पाण्याचे कुंड हेच येथील महत्वपूर्ण वैशीष्ट होय.या गुहेत साधारणत: पाऊणशे लोक सहज राहू शकतात.गुहेमधील तिन्ही भिंतींवर लेख कोरलेला दिसतो. हा लेख वीस ओळींचा असून मध्य भागातील भिंतीवर १० तर उजवीकडील भिंतीवर १० ओळी आढळतात.हा लेख ब्राम्ही लिपीतला असून या लेखामध्ये अनेक अंकनिर्दिष्ठ संख्या आहेत.येथे पुरातत्व विभागाने संरक्षक कठड्यांबरोबरच त्या गुहेला दरवाजे बसवून तेलकट रंगाचे लेप फ़ासून त्याचे सौदर्य पार धुळीस मिळविलेले पाहून मनाला असंख्य यातना होतात पण घाटमाथा आणि कोकण यांचा देखणा मिलाप घडवून आणणा-या या जागेला ‘स्वर्ग’ म्हणणे अतीशयोक्ती ठरणार नाही.घाटाच्या डाव्या बाजूला हाताच्या अंगठ्याप्रमाणे दिसणारा सुळका आपले लक्ष वेधून घेतो यालाच “नानाचा अंगठा” असे सुरेख नाव देत लोकांनी आपलेसे करून घेतले आहे. तर उजव्या बाजूला दिसणा-या अतीउच्च दाबाच्या विद्यूत तारांचे मोठाले वीजवाहक मनोरे थेट हजारो फ़ूट खोल कोकणात उतरताना पाहून मन चकीत होते.आजुबाजूला दिमाखात उभ्या असलेल्या शिवनेरी,हडसर,चावंड व जिवधन या चार किल्ल्यांच्या मिलापाने नाणेघाटाची संरक्षक फ़ळी बनलेली आहे.याच निसर्गरम्य वातावरणात आमचा जेवणाचा आणि मुक्कामाचा बेत ठरला होता.मे महीना असल्यामुळे कुंडातील पाणी आटले होते म्हणून मी,अमोद आणि शाहू गावातील विहीरीवरून पाणी आणण्यासाठी बाहेर पडलो तर बाकी कार्यकर्ते गुहेतील साफ़साफ़ाई करण्यात गूंग झाले.विहीरीवर पाणी काढत असताना अमोदच्या हातून पोहरा पाण्यात पडला आणि पुढचा अर्धा तास तो काढण्यासाठी कराव्या लागलेल्या कसरती व करामतींमुळे निसर्गाने नकळत एक नवा अनूभव शिकवला होता.     
संध्याकाळ ओसरून आता अंधार पडत चालला होता आणि फ़क्कड चहा आणि गरमागरम मॆगी बरोबर गप्पा रंगत होत्या. तर दुसरीकडे जेवणाची पूर्वतयारी सुरू झाली होती.आमचे वाहन चालक श्री. विनोद गाडी सोडून आमच्याबरोबर राहणार नव्हते ते गाडीतच झोपणार होते. पण निसर्गात भटकंतीचा आजीबातच आनंद आणि रस नसलेले त्यात भर म्हणून कानावर आलेल्या अफ़वांमूळे आणि काही लोक त्यांचा पाठलाग करीत आहेत अश्या होत असलेल्या भासांमूळे त्या अंधारात आणि सूसाट वा-यांच्या आवाजात त्यांची चांगलीच तंतरली आणि ‘मला आजच मुलगा झालय हो..काही बरवाईट झाल तर मी फ़ार अडचणीत येईन, काहीही करा पण इथून चला!’ अश्या याचना कम हट्टच त्यांनी धरला.  सरतेशेवटी त्यांच्यावर ओढावलेल्या परिस्थीतीमूळे आम्ही सर्वांनी तेथून जवळच असलेल्या एका घराच्या पडवीत जेवण बनवून मुक्काम टाकायचे ठरवले.विनोद साहेबांच्या आणा-भाकांमूळे गुहेत राहण्याशी इच्छा तशीच मनात दाबून त्या टुमदार घराच्या मस्त सारवलेल्या अंगणात आमच्या चुली आणि बत्त्या पेटल्या तसे सर्वजण मदतीला आले.कोणी भांडी साफ़ केली, कोणी कांदे चिरले,कोण पापड भाजू लागले तर काहीजण विजे-या हातात घेउन स्वत: सूर्यनारायण बनून आमचे उर्जास्त्रोत होवून आम्हास प्रकाश पुरवू लागले.खांद्यावर पंचा टाकून मला आचा-याचा पारंपारीख पोशाख परीधान करण्यात आला.थोड्याच वेळात साजूक तुपातील मुगाची खिचडी रटरटली आणि तळणीच्या मिरच्या,लोणच,कांदा तोंडीलावण म्हणून घेत मस्त आडवा हात मारण्यात आला.गरमागरम खिचडीला पापडाच्या चमच्यांची साथ वर मस्त ढगाळ हवा (हो ! चक्क मे महीन्यात पण) खालपर्यंत उतरलेले ढग हवेत थंडावा आणि चहूबाजूनी अथांग सह्याद्रीचे रिंगण अशी आमची पंगत रंगली होती.जेवणानंतर शेणानी सारवलेल्या त्या भुसभूशीत जमिनीवर सर्वजण आडवे झाले आणि गप्पा रंगू लागल्या.गप्पांच्या नादात मध्यरात्र कधी उलटून गेली आणि आमच्या नयनांवर निद्रदेवतेने कधी बस्तान बसविले हे कळालेच नाही.

पहाटे पाचालाच अगदी कानापाशीच कोंबड्यानी बांग ठोकली आणि आम्ही सर्वजण जागे झालो.आजूबाजूला अगदी जमिनीपर्यन्त ढग उतरले होते मग नानाच्या अंगठ्याला एक धावती भेट दिली गेली आणि थंडगार हवेमध्ये मस्त गरमागरम पोहे त्यावर फ़रसाण असा नाष्टा तयार झाला.न्याहरी उरकून, सह्याद्रीस मुजरा करून आम्ही उन्हाळ्यात भटकंती करून देखील निसर्गाने दिलेल्या या गारव्याचा, आनंदाचा अनुभव घेउन पुण्यनगरीस रवाना झालो.
जाताना बरेच जण आम्हाला ‘ऐन रणरणत्या उन्हाळ्यात जाणे म्हणजे निव्वळ मूर्खपणा आहे’ असे म्हणत होते त्यांना गेल्यावर अभिमानाने सांगायचे होते……

‘पहाडासमीप छाती ज्यांची, नजर ज्यांची करारी
फ़क्त त्यांनीच घ्यावी या सह्याद्रीत “भरारी”.. या सह्याद्रीत “भरारी” !’       

भेटा अथवा लिहा (शक्यतो भेटाच)
निलेश गो. वाळिंबे


मोहिमेतील सहभागी सदस्य :-   शरद येवले, प्रसाद डेंगळे उर्फ़ वारे बत्तीवाले उर्फ़ सर डेंगळे तृतीय, निलेश महाडीक उर्फ़ शाहू, पाटील बंधू बिबड्या व चित्ता,अमोद राजे आणि निलेश वाळिंबे. 








Thursday, May 17, 2012


जिथे मराठा वीर जाहला,
छत्रपती तो ‘शिवा’ अवतरला,
गनीमांचा जो काळ जाहला,
मुजरा करीतो त्या सह्याद्रीला ॥१॥

पाहूनी  प्रचंड उत्ताल कडे,
शत्रूला मग धडकी भरे,
ज्यांनी हाहाकार माजवीला,
मुजरा करीतो त्या सह्याद्रीला ॥२॥

मालूस-यांचा तानाजी चे,
देशपांद्यांचा बाजीप्रभू चे,
रक्त सांडूनी ‘पावन’ झाला,
मुजरा करीतो त्या सह्याद्रीला ॥३॥

‘हिंदूराष्ट्र’ हे स्थापन करण्या,
अभेद्य शत्रूला मारण्या,
‘गनिमीकावा’ जिथे जन्मला,
मुजरा करीतो त्या सह्याद्रीला ॥४॥

स्वप्न ‘जीजाऊ’ ने पाहीले,
‘शिवबाने’ साक्षात दाखविले,
सदैव ‘रक्षण्या’ उभा राहीला,
मुजरा करीतो त्या सह्याद्रीला ॥५॥

~निलेश ©


Friday, April 27, 2012

नूतन वर्षाची सुरूवात.. ॥ शिवतिर्थ रायगड ॥



१ जानेवारी फ़िरंगी नूतन वर्षाची सुरूवात आपल्या सह्याद्रीत करूनच कामाला सुरवात करावी ही इच्छा अनेक दिवस मनात होती. अखेर या वर्षी हा योग आलाच. सकाळी १० वा अमोद ला फोन झाला. दुपारी २ वा निघायचे ठरले आणि मी, अमोद्, अमीत  माझ्या घरापाशी दुपारी भेटलो आणि पुढे चांदनी चौकात राहूल आम्हाला भेटला. अमोदच्या पायाला दुखापत झाली असल्याने आम्ही फ़क्त अश्या गडावरच जाउ शकणार होतो जेथे गाडी वरपर्यंत पोहचेल. आणि हेच दुखणे आमच्या पथ्यावर पडले आणि आम्ही राजधानी “रायगडाची” निवड केली. नूतन वर्षाची सुरूवात यापेक्षा अजून चांगली होणे शक्य नव्हते.तडक निर्णयावर शिक्कामोर्तब झाले आणि आम्ही ताम्हीणी मार्गे कूच केले.  
प्रत्येक मराठी माणसाची सर्वात अभिमानाची गोष्ट कोणती असेल तर शिवरायांची राजधानी “रायगड” होय. इ.स. १६७० च्या सुमारास महाराजांनी आपली राजधानी राजगडहून रायगडास हलविली. मुंबईचे गोरे इंग्रज, जंजी-याचा सिद्दी यांच्या हालचालीवर बारीक लक्ष रहावे आणि घाटमाथा व कोकण या दोन्ही भागावर सुरक्षीतता राखता यावी तसेच मोघलांना सहजासहजी शिरकाव करणे अवघड पडावे म्हणून ‘खास’ याची निवड करण्यात आली. त्याच रायगडाचे दर्शन आज आम्ही करणार होतो. मधे चहा नाष्टाचा एक थांबा घेउन आम्ही गाड्या पुन्हा दामटल्या. खराब रस्ता असल्याने आम्हाला पोहचता पोहचता जवळ्पास ७ वाजले होते.  आता अमोद च्या पायाला दुखापत झाल्याने ‘रज्जूमार्ग’ अर्थात ‘रोप-वे’ नेच वर जाण्याचे ठरविले होते. मग काय अवघ्या ४-५ मिनीटात रायगडाच्या उत्ताल कड्याचे दर्शन करत आम्ही ‘शिवतिर्थावर’ पाउल ठेवले आणि थोड्याच वेळात आम्ही होळीच्या माळावर पोहचलो. येथेचे गो.नी.दा. च्या प्रयत्नाने स्थापन झालेल्या छत्रपतींच्या पुतळ्यासमोर नतमस्तक होवून थोडावेळ गडमाथ्यावर विसावलो आता पोटातल्या कावळ्यांची चाहूल लागल्याने मस्तपैकी झुणका भाकरीचा बेत ठरला आणि गडावरच वस्तीला असलेल्या धनगराच्या झापावर आम्ही तळ ठोकला हात,पाय धूवून होइस्तोवर मस्तपैकी गरमागरम पिठल,भाकरी,खरडा,पापड असे सुग्रास जेवण पुढ्यात हजर होते मग काय सारवलेल्या अंगणात पंगत बसली आणि सर्वांनी आडवा हात मारून तृप्तीचे ढेकर दिले.रात्रीचे ९ वाजत आले होते ब-यापैकी अंधार पडला असला तरी हवेत मस्त गारवा होता आणि झोपही आली नव्हती म्हणून आम्ही सर्वजण जगदीश्वर मंदीराकडे गेलो. अथांग नभाच्या खाली मंदीराच्या परीसरातच आता आमच्या गप्पा रंगल्या आणि सर्वजण तेथेच गप्पा मारत निद्राधीन झालो.


पहाटे थंड वा-याच्या झुळूकेबरोबरच कोंबड्याची बांग आली आणि सूर्योदयापूर्वीच आम्ही जागे झालो मग काय “महाराष्ट्रातल्या प्रत्येक फोटोग्राफ़रला हवी असणारी संधी आम्हालादेखील मिळाली ” तडक होळीच्या माळावरच्या पठारावर धूम ठोकली आणि आयुष्य सार्थकी करणा-या त्या श्री. शिवछत्रपतींच्या पुर्णाकृती पुतळ्याचे फोटोशेसन सुरू झाले.वेळ थोडाच असल्यामुळे लगेच तोंडे खंगाळून आम्ही किल्ला दर्शनास निघालो. पुतळ्याच्या समोरच असलेल्या विस्तीर्ण बाजारपेठेचा फ़ेरफ़टका झाला. पेठेच्या दोन्ही बाजूस २२ दुकाने आहेत आणि बरोबर मधल्या दुकानावर सुंदर नागाचे शिल्प कोरलेले आपणास आढळते.येथून आम्ही थेट टकमक टोक गाठले.लगोलग गडाचा बालेकिल्ला, मंत्र्यांची घरे, राणीमहाल,पीलखाना, कोठारे,गडाचे वैभवात भर घालनारे मनोरे, मंदीरे सगळ्यांची धावती भेट घेतली. आता आम्ही पोहचलो होतो त्या भव्य राजमहालात, होय हीच ती जाग जिथे महाराज आपला न्यायनिवाडा करीत. त्याच दरबारात आम्ही हजर होतो. सगळ्यांचे उर भरून आले होते. नव्याने स्थापन झालेल्या महाराजांच्या पुतळ्यास आम्ही सर्वांनी मुजरा केला. महाराज्यांच्या कर्तृत्वाची ओळख आपणास रायगड भेटीत समजते. येथील ठिकाणे आज जरी आपण पाहीली तरी गतकालातील वैभवाची कल्पना आल्याखेरीज राहत नाही.अती विस्तीर्ण परीसर आणि तरीदेखील अतीशय नियोजनबद्ध आखणी पाहून महाराजांची आठवण आल्याखेरीज राहात नाही.चौफ़ेर विचार करून राजधानी म्हणून याचीच निवड का केली असावी याचा प्रत्यय आपणास गडावर आल्यावर मिळतो. इतिहास चाळता सभासद लिहीतो, राजा खास जाऊन पाहता गड बहुत चखोट, चौतर्फ़ा गडांचे कडे तासील्या प्रमाणे,दिड गाव उंच पर्जंन्याकाळी कडियावरी गवत उगवत नाही आणि धोंडा तासीव एकच आहे. दौलताबादही पृथ्वीवर चखोट गड खरा, परंतू तो उंचीने थोडका, दौलताबादचे दसगुणी उंच असे देखोनी बहुत संतुष्ट जाले आणि बोलले “तस्तास जागा गड हा करावा” मराठी अस्मीतेसाठी आणि फ़क्त आपल्या प्रजेसाठी अहोरात्र झटलेल्या अती धाडसी आणि बुद्धीमान अश्या शिवरायच्या या निर्णयाचा अभिमान बाळगत आम्ही सर्वजण दरबारतून निघून 
जगदीश्वराच्या मंदीरी दाखल झालो होतो, हेच ते मंदीर जेथील शिवाची स्थापना साक्षात आमच्या या महाराष्ट्राच्या या भारतभूच्या तमाम हिंदूंच्या “शिवा”नेच केली आहे. सर्व जगाला आनंददायी असा हा जगदीश्वराचा प्रासाद श्रीमत् छत्रपती शिवाजीराजा यांच्या आज्ञेने शके १५९६ मध्ये आनंदनाम संवत्सर चालू असताना सुमुहूर्तावर निर्माण केला. शिवपिंडीला प्रणाम करून आम्ही पूर्वेकडील शिवसमाधी पाशी पोहचलो.येथेच महाराजांनी अखेरची “चिरनिद्रा” घेतली. ‘शिवसमाधी’ म्हणजे अष्टकोनी जोते असूम त्यावर दगडी कळस चढविलेला आहे आणि आतमधील फ़रसबंदीत शिवस्मारक उभारले आहे. येथे सभासद म्हणतो,”क्षत्रियकुलावतंस श्रीमन्ममहाधीराज शिवाजी महाराज यांचा काल शके१६०२ चैत्र शुद्ध १५ या दिवशी रायगड येथे जाहला.देहाचे सार्थक त्याणी बांधिलेला जगदीश्वराचा तो प्रासाद त्याच्या महाद्वाराच्या बाहेर द्क्षणभागी केले ” सर्वजण भावविभोर होवून समाधीसमोर शांत बसून शिवस्मरण करून महाराजांना श्रद्धांजली वाहून बाहेर पडलो.पुढे मी आणि अमीत महादरवाज्यास भेट देउन विस्त्रीर्ण आणि अभेद्य अश्या तटबंदीला सलाम करून पुन्हा माथ्यावर पोहचलो आणि सर्वांनी वेळेअभावी परतीचा निर्णय घेतला गेला.
 गडाला मुजरा ठोकून आमचा परतीच प्रवास सुरू झाला होता नवीन वर्षाची सुरूवात तर छान झाली होती पण मनात काही सलत होते. याच रायगडावर महाराजांनी अशी माणसे तयार केली जी देशासाठी आपल्या प्राणांची पर्वा करीत नसत आज कुठे मिळतील ती मराठी माणसे ? याच दरबारी बसून सच्चा आणि योग्य न्यायनिवाडा झाला, येथे ना कधी जातीचे राजकारण झाले ना घराणेशाही होती तो राजांचा महाराष्ट्र आज कुठे आहे ? या गडावरचे ते वैभव तो सोहळा ती देशभक्ती कुठे पहावयास मिळेल मला. बत्तीच मण सुवर्णाचे सिंहासन होते याच ठिकाणी कुठे गेले ते ? इ.स.१६७३ मधे रायगडी भेट देणारा इंग्रज वकील टोमस निकल्स गडाविषयी लिहीतो “फ़क्त मुबलक अंन्न पुरवठा झाला तर हा किल्ला अल्प शिबंदीच्या सहाय्याने संपूर्ण जगाशी लढू शकतो” पण … पण आज हाच आमचा रायगड सांभाळायला आमच्याकडे आमच्या सरकारकडे वेळ नाही. प्लास्टीक च्या बाटल्या आणि पिशव्यांनी त्याला बसत चाललेला विळखा त्याला कधी गिळेल सांगता येत नाहीये. जगाशी सोडा आपल्याच लोकांशी आता त्याला त्याच्या अस्तीत्वासाठी लढावे लागतय हे जाणवून मनाला दुख: झाल. आणि  स्वत:च्या मनाशी, “नवीन वर्षात कमीत कमी प्लास्टीक वापरीन” हे ठरवूनच आज निद्रीस्त झालो.

भेटा अथवा लिहा (शक्यतो भेटाच)
निलेश गो. वाळिंबे
९८२२८७७७६७